Opvoeding
en onderwijs
In
de achttiende eeuw ontstonden veel nieuwe ideeën op het gebied van opvoeden.
Terwijl het voorheen nog heel normaal was om kinderen te slaan, kwamen er
nieuwe ideeën zoals ‘spelenderwijs leren’. Deze ideeën kwamen van de Engelse
filosoof John Locke. Ook zijn er
Duitse romans geschreven voor kinderen waarin kinderen heel anders opgevoed
werden. Zo werd duidelijk gemaakt dat de manier van doen die toentertijd werd
gebruikt, niet geschikt was. De ideeën waren er dus al, maar de uitvoering
ervan kwam pas een tijd later. Heel langzaam kwam het Nederlandse
onderwijssysteem op gang. Daarbij moet je niet denken aan leerplicht of examens
zoals we dat nu kennen, maar aan het einde van de achttiende eeuw was er al
veel verbeterd. Er kwamen speciale leerboeken voor kinderen en er werd een
vereniging opgericht voor betere scholingen voor het hele volk, dus ook de
armere kinderen.
Vroeger werd er veel
aandacht besteed aan opvoeding binnen de literatuur. Dat kwam omdat er in
Nederland veel discussie was over hoe de kinderen het beste opgevoed konden
worden. De kinderen lazen over ‘perfecte kinderen met veel kans van slagen’, in
de hoop dat ze dat ook wilden zijn en daardoor nette burgers zouden worden.
Van Alphen was de eerste
schrijver die echte kinderboeken schreef, in plaats van de sprookjes die
voorheen geschreven werden. Kenmerkend aan zijn gedichten was dat er altijd een
wijze les in zat. Het kwam door zijn boeken dat kinderliteratuur als een
commercieel genre gezien werd.
Een
ander kenmerk van Hieronymus van Alphen’s
boeken was het realisme dat hij in zijn gedichten verwerkte. Hij schreef over
alledaagse dingen, waarin ieder mens/ kind in de 18e eeuw zich kon
herkennen. Van Alphen was een verlichte schrijver, hij probeerde overal iets
positiefs in te zien, om dat vervolgens aan te passen aan de Nederlandse
situaties.
Een van van Alphen’s gedichten was Het Kinderlyk Geluk
Ik
ben een kind,
Van
God bemind,
En
tot geluk geschapen,
Zyn
liefde is groot;
’k
Heb speelgoed, kleedren, melk en brood,
Een
wieg om in te slapen,
Ik
leef gerust;
Ik
leef met rust;
Ik
weet nog van geen zorgen,
Van
’t speelen moe,
Sluit
ik myn oogjes ’s avonds toe,
En
slaap tot aan den morgen.
Geloofd
zy God
Voor
’t ruin gedoe
Van
zoveel gunstbewyzen
Mijn
hart en mond,
Zal
hem, in elken morgenstond,
En
elken vroed pryzen.
Uit
dit gedicht wordt duidelijk dat kinderen in die tijd erg christelijk opgevoed
worden. Je moet dankbaar zijn voor alles wat je krijgt en daarbij God eren.
Kinderen moeten beseffen dat ze een heel goed leven hebben en dat dat niet
vanzelfsprekend is. Het verlichte denken komt in dit gedicht ook sterk terug.
Het positieve van het leven staat centraal.
Sara Burgerhart
Uit
de roman Sara Burgerhart komt dat een
goede opvoeding noodzakelijk is om een geschikt en gehoorzaam kind te krijgen. Sara Burgerhart is een meisje die na de
dood van haar ouders bij haar ouderwetse tante gaat wonen. Ze is het niet vaak
eens met haar tante en neemt haar vaak in de maling. Op een dag is het de
druppel en gaat ze naar een tehuis voor goed opgevoede meiden. Ze neemt zich
voor om optimaal van haar leven te genieten en ook de vrijheid die daarbij komt
kijken. Maar het gaat al gauw mis, omdat ze niet verantwoordelijk met haar
vrijheid om kan gaan. Hieruit blijkt dat goede opvoeding vereist is voor
kinderen.
Betje Wolff en Aagje Deken waren twee schrijvers die
samen boeken schreven. Dit duo kon niet zonder elkaar. Er valt dan ook niet te
achterhalen wie wat geschreven heeft in het boek Sara Burgerhart. Na de dood van hun mannen besloten de dames om
samen te gaan wonen. Hun eerste succes was Economische
liedjes. Daarmee wilden ze aan de arbeiders duidelijk maken dat ze goed
bezig waren door hard te werken. Zo kwamen er nog velen romans die met
maatschappelijke zaken te maken hebben. Denk aan opvoeding, religie e.d. Ze protesteerden
vaak tegen politieke zaken, zo verhuisden ze naar Frankrijk, omdat ze het niet
eens waren met hoe dingen gingen in Nederland.
Zoals
ik eerder al zei: Sara Burgerhart
gaat over een rebels meisje die haar vrijheid gaat ontdekken. Het boek is een
briefroman, het bestaat dus uit brieven die de personages naar elkaar
schrijven. Misschien wel het belangrijkste aspect is dat het boek je aan het
denken zet. Over alledaagse zaken, maar ook over de grote lessen in het leven.
Het verhaal is natuurlijk ontzettend overdreven, maar er komen wel veel zaken
in voor die elke dag van belang zijn, zoals opvoeding. Opvoeding is overigens
ook een belangrijk thema van de tijd van de verlichting.
Een ander verlicht
thema is de verhouding tussen de man en de vrouw. Voorheen was de vrouw
natuurlijk minderwaardig, de man had de broek aan in huis. Maar zoals Betje Wolff en Aagje Deken het omschreven in Sara
Burgerhart was dat niet het geval. Het gaat over een stout meisje, terwijl
meisjes eigenlijk geen recht hadden om zich niet aan de regels te houden. Ze
moesten luisteren naar hun ouders en leren hoe ze moesten huishouden. Natuurlijk
was dit een punt van kritiek van vele mensen, maar de dames lieten zich niet
tegenhouden en gingen gewoon door met schrijven.
Sara Burgerhart is een meisje dat
achteraf pas nadenkt, wanneer het al te laat is. Op een dag gaat het echt mis,
ze gaat mee met een gevaarlijke jongen, rokkenjager R. Ze weet dat het niet
slim is, maar toch doet ze het. Ze wordt bijna verkracht door R., maar kan op
het laatste moment nog ontsnappen. Dit is een leermoment in het leven van Sara.
Ze weet dat ze te ver is gegaan. Door dit besef komt het toch nog goed met
haar. Betje en Aagje proberen hiermee duidelijk te maken dat ze een goede
opvoeding nodig heeft, waarmee ouders haar vertellen wat goed en wat slecht is.
En
dat is precies wat ik ook ga doen. Ik ga Sara een brief schrijven met adviezen!
Lieve
Sara,
Ga
toch eens bij jezelf na, waar ben je nou eigenlijk mee bezig? Je doet alleen
maar waar je zelf zin in hebt en hebt je tante in de steek gelaten. Het arme
mens probeerde je alleen wat bij te brengen! En nu dat je weg bent, draait het
alleen nog maar om jou. Laat thuis komen, met jongens meegaan terwijl het al
donker is.. Denk toch eens na, meid. Je weet toch dat je beter kunt dan dit!
Vroeger toen je een klein meisje was, heb je je ook goed kunnen gedragen. Besef
dat als je hiermee doorgaat, je uiteindelijk alleen staat. Als ik jou was, zou
ik terug gaan naar je tante. Ze is al oud en je moet voor haar zorgen. Zij
heeft al die tijd voor jou gezorgd, maar nu is het jouw beurt! Waarschijnlijk
verscheur je deze brief al bij ontvangst, maar ik wil je alleen helpen. Zie dit
niet als kritiek, want ik zeg dit voor jou! En weet dat je er niet alleen voor
staat. Word weer zoals vroeger, Saar. Alleen dan zal ik er voor je zijn als je
me nodig hebt, of als je je tante wilt ontvluchten. Ik smeek het je, kom
terug..
Liefs
van je vriendin.
